Anh Phạm Tuấn Đạt và câu chuyện của những viên gạch gốm ở Nếp House

“Giống như là khách hàng sẽ được đi vào một không gian chứa đựng những câu chuyện về văn hóa, về nền văn minh lúa nước ở vùng Đồng Bằng Bắc Bộ. Mình có thể tưởng tượng công trình Nếp House sau khi hoàn thiện sẽ khá là thú vị”

Gặp gỡ nghệ nhân Phạm Tuấn Đạt

Xuất hiện cách đây hàng ngàn năm, trải qua biết bao biến động thăng trầm của lịch sử, nghề gốm cổ truyền ở Việt Nam thời nay vẫn được nhiều làng nghề truyền thống duy trì và phát triển. Trong số đó không thể không kể đến làng gốm Bát Tràng nổi tiếng với hơn 500 năm tuổi đời, là nơi có nhiều dòng họ gắn bó “như máu thịt” với nghề gốm qua nhiều thế hệ.

Sinh ra là “con nhà nòi” trong một gia đình làm gốm và là một trong những dòng họ có công gây dựng nên làng gốm Bát Tràng, ngay từ nhỏ anh Phạm Tuấn Đạt đã được tiếp xúc với nghề gốm, với những khối đất sét đủ mọi hình dạng, phụ giúp cha mẹ nặn gốm, đổ khuôn, tráng men… Tình yêu dành cho gốm sứ đã nhen nhóm, len lỏi trong tâm trí anh ngay từ những ngày thơ bé ấy. Tuy rằng tuổi trẻ anh Đạt lựa chọn theo đuổi những ngành nghề năng động khác như tài chính, ngân hàng, gặt hái nhiều thành công và cũng vấp phải những thất bại. Nhưng từ những thành công và thất bại thời trẻ ấy đã giúp anh Đạt tìm thấy động lực để bắt đầu lại từ đầu với đam mê hồi nhỏ, đó là vực dậy xưởng gốm của gia đình, góp phần duy trì làng nghề truyền thống của quê hương Bát Tràng.

Nghệ nhân Phạm Tuấn Đạt – Ảnh: Nếp Housse

Sự phát triển như vũ bão của công nghệ cùng với sức cạnh tranh khốc liệt của thị trường trong thời hiện đại đã mang vô vàn cơ hội và cả những thách thức đến với gốm sứ. Nhờ nỗ lực học hỏi và bắt kịp những công nghệ tân tiến, xưởng gốm của anh Đạt không chỉ thành công với dòng sản phẩm gốm xây dựng, gốm trang trí, anh Đạt còn được biết đến là cha đẻ của phát minh Nồi sứ kháng khuẩn tại Việt Nam, truyền thông thường nhắc tới tên Phạm Tuấn Đạt là người đã đưa công nghệ vào gốm sứ Bát Tràng. Áp dụng thành công kỹ thuật hiện đại vào gốm sứ gia dụng là thế, nhưng khi nói về gốm sứ kiến trúc, anh Đạt chia sẻ với Nếp House rằng:“Không chỉ là những viên gạch viên ngói được làm quá đơn giản, quá công nghiệp, mà vẫn là các sản phẩm từ gạch ngói nung thủ công, những dòng gạch ngói tráng men cổ truyền, những sản phẩm trang trí phục vụ tu bổ các di tích, công trình văn hóa, hay đến cả các công trình mang hơi hướng Châu Âu… tất cả đều được làm thủ công tâm huyết. Nhờ vậy mà người tiêu dùng vẫn rất ưa chuộng sử dụng đồ gốm mỹ nghệ”.

Có thể thấy được thành công của công nghệ kỹ thuật hiện đại đã giúp nghệ nhân làm gốm nhanh hơn, nhiều hơn, nhưng những giá trị văn hóa truyền thống, những nét đẹp nghệ thuật độc đáo của các sản phẩm thủ công sẽ không một công nghệ tiên tiến nào có thể thay thế được. Những người nghệ nhân vẫn miệt mài, tận tâm trong từng công đoạn, người tiêu dùng vẫn trân trọng và ưu ái những sản phẩm được tạo ra từ bàn tay con người, điều đó đã giúp cho gốm sứ thủ công vẫn có thể duy trì, tồn tại trong thị trường công nghiệp hóa ngày nay.

Anh Đạt kể chuyện về những viên gạch gốm của Nếp House

Cùng chung một tinh thần trân quý vẻ đẹp độc nhất của các sản phẩm thủ công và tình yêu dành cho làng nghề truyền thống của Việt Nam, người sáng lập của chúng tôi đã có duyên gặp gỡ và hợp tác với anh Đạt trong dự án homestay Nếp House.

Khi được hỏi về cảm nhận của bản thân lúc nhận dự án gạch gốm của Nếp House, anh Đạt đã chia sẻ rằng anh cảm thấy người sáng lập Nếp House là người “rất tâm huyết với công trình và tâm huyết với cuộc sống người nông dân, với các giá trị cốt lõi của văn hóa truyền thống địa phương Ninh Bình. Cảm thấy bạn khách hàng này có cách nghĩ rất khác với những khách hàng khác nên mình khá hứng thú khi nhận dự án này”.

Ông chủ trẻ tuổi của xưởng gốm đã bày tỏ bất ngờ và hứng thú vào khoảnh khắc được nghe chi tiết ý tưởng cho đến tận khi bắt tay vào sản xuất gạch gốm của Nếp, gạch gốm phải được nặn, đúc, tráng men cổ hoàn toàn thủ công, có những viên gạch gốm được yêu cầu trang trí bằng những bức tranh vẽ tay của họa sĩ như bức tranh khóm mạ, hạt thóc, người nông dân gánh lúa…những bức tranh mang đậm màu sắc của làng quê Việt Nam:“Giống như là khách hàng sẽ được đi vào một không gian chứa đựng những câu chuyện về văn hóa, về nền văn minh lúa nước ở vùng Đồng Bằng Bắc Bộ. Mình có thể tưởng tượng công trình Nếp House sau khi hoàn thiện sẽ khá là thú vị”.

Vẻ ngoài không quá cầu kỳ, nhưng quy trình tạo ra mỗi một viên gạch ở Nếp đều vô cùng cẩn thận và tỉ mỉ. Anh Đạt tiết lộ, những khối đất tạo nên mỗi viên gạch là đất sét được khai thác tại Chí Linh (Hải Dương), cao lanh tràng thạch được lấy trên vùng đất Tổ Vua Hùng – Phú Thọ, men gốm được tạo nên từ phù sa Sông Hồng kết hợp cùng tro của các loại gỗ quý. Đầu tiên, đất sét được tinh luyện cho vào khuôn đóng tay để tạo hình, sau đó gạch được phơi khô dưới ánh nắng tự nhiên trong 2 ngày rồi được đem đi sấy. Tiếp đến, những người thợ sẽ tráng men lên từng viên gạch trước khi cho vào lò nung. Gạch gốm sẽ được nung ở nhiệt độ 1200 độ C. Lò nung ở xưởng của anh Đạt sử dụng khí gas để giảm thiểu khí thải độc hại ra môi trường cũng như nâng cao chất lượng của gạch nung. Tất cả nguyên liệu đều là tinh hoa đến từ tự nhiên, đều được “biến hóa” bởi đôi bàn tay khéo léo của những người dành trọn tình yêu với nghề gốm. Gạch gốm ở Nếp House có gam màu xanh rêu cổ và vàng đất, các viên gạch có kích thước giống nhau nhưng màu sắc độc đáo của mỗi một viên gạch khiến chúng trở thành một phiên bản duy nhất, không “đụng hàng”, không sao chép, không giống nhau.

Trong quá trình sản xuất gạch gốm ở Nếp House, anh Đạt đã vô tình phát hiện ra một phương pháp tráng men vô cùng phù hợp với tinh thần của Nếp. Anh chia sẻ: “Có một điều bất ngờ trong lúc làm gạch nhà vệ sinh, ban đầu mình không định làm men như vậy, tuy nhiên khi làm mẻ gạch đầu tiên, lúc tráng men đã vô tình điều chỉnh men gạch tạo ra hiệu ứng giống như hình dạng của lá tre, lá lúa. Nó trùng hợp với chủ đề của công trình nên mình đã áp dụng luôn cho các mẻ gạch còn lại”. Một ông chủ trẻ của xưởng gốm kể về từng giây phút, từng khoảnh khắc trong quá trình làm gốm với đầy sự tâm huyết cùng ánh mắt chân thành. Có lẽ ai làm gốm mới hiểu được cảm giác hào hứng khi thử một bài men mới, cảm giác hồi hộp khi chờ đợi lò nung một mẻ sản phẩm mới và cảm xúc buồn vui khôn tả khi sản phẩm được hoàn thành.

Những viên gạch gốm bạn nhìn thấy ở Nếp là thành phẩm được kết tinh bởi đất, bởi nước, bởi nhiệt độ, ánh sáng tự nhiên và bởi chính những đôi bàn tay tài hoa của con người. Ra đời bằng tâm huyết và tình yêu của cả “thiên – địa – nhân”, hy vọng rằng mỗi một góc nhỏ của homestay đều khiến bạn cảm nhận được sự ấm áp, chân thành như cách mà chúng được tạo ra.